In natuurgebied De Kam in Tielt is de ster én toppredator van de poelen de zeldzame kamsalamander. Dat blijkt uit jarenlang fuikenonderzoek door Natuurpunt De Torenvalk. In april verleende onze biodiversiteitsmedewerker haar medewerking aan deze jaarlijkse monitoring. Vrijwilliger Liesbeth Van Hulle was er ook bij en stuurde ons dit mooi verslag.
Geklemd tussen de ringweg, de spoorweg en de Montevalwijk in Tielt ligt een stukje groen van nauwelijks 350 m². Ondanks deze beperkte oppervlakte is dit een uiterst waardevol natuurgebiedje. Niet alleen staan er enkele bijenkasten en groeit en bloeit er van alles waar de bijen zich aan kunnen laven, maar vooral, in de twee poelen krioelt het van het leven. Aan één van de vaste bewoners heeft dit kleine stukje natuur zijn naam ontleend. In De Kam is de ster én toppredator van de poelen de zeldzame kamsalamander. Tijdens een bezoek op 26 april aan De Kam kreeg de voorzitter van Regionaal Landschap West-Vlaamse Hart tekst en uitleg over de kamsalamander van Katrien Geurts, biodiversiteitsmedewerker van het Regionaal Landschap, en van Roland Heytens, Natuurpuntlid en Kambezieler van het eerste uur.
De kamsalamander dankt zijn naam aan de prachtige kam waarmee de volwassen mannetjes kunnen pronken. Vrouwtjes worden nog groter dan hun mannelijke collega’s en zijn met hun lengte tot wel 20 cm de grootste watersalamander van de lage landen. De kamsalamander werd in De Kam voor het eerst waargenomen in 1978, maar er wordt aangenomen dat het dier er mogelijk al een eeuw gedijt. Hij deelt het water met twee van de drie andere salamandersoorten die in Vlaanderen voorkomen: de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander. De kleinste soort – de vinpootsalamander – is eerder te vinden in bosrijk gebied.
160 kamsalamanders geteld
Dat de populatie salamanders het goed doet in deze uithoek van West-Vlaanderen wordt duidelijk als men de cijfers erbij neemt. Al meer dan tien jaar wordt nauwgezet bijgehouden hoeveel salamanders er worden overgezet tijdens de salamandertrektocht aan het einde van de winter, wanneer de salamanders massaal naar het water migreren om er te paren. Die cijfers zijn voor een deel ook terug te vinden op de website van de amfibieëngroep HYLA van Natuurpunt. Gewapend met emmers, pen en papier, zaklamp en fluohesjes gingen dit jaar opnieuw verschillende vrijwilligers van alle leeftijden ’s avonds op stap om honderden salamanders veilig naar hun paringsgebied te brengen. Tussen 20 en 25 februari werden maar liefst 283 kleine watersalamanders, 413 alpenwatersalamanders en 160 kamsalamanders geteld. Nu is het natuurlijk zo dat de salamanders niet overal op hun pad richting paringsgebied wegen moeten kruisen, dus op sommige plaatsen hoeft men de salamanders geen lift in een emmer te geven. Toch geeft het al een indicatie hoe belangrijk De Kam is, als men weet dat voor de hele provincie West-Vlaanderen het totaal aantal kamsalamanders 187 is. Dat cijfer kan bovendien nog naar boven afgerond worden, aangezien de vrijwilligers geen hele nacht kunnen beestjes rapen.
Met behulp van een salabufominator
Na het paren trekt een deel van de populatie terug weg. Dat er salamanders in De Kam blijven, is geweten omdat een paar keer per jaar de populatie in de poelen zelf wordt onderzocht. Met fuiken in het voorjaar en schepnetten tijdens de zomermaanden wordt telkens geteld hoeveel kleine water-, alpenwater- en kamsalamanders worden gevangen. Dit jaar staat de teller al op 60 geregistreerde salamanders, het hoogste aantal sinds het begin van de metingen. Elke soort wordt onderverdeeld in vrouwtjes en mannetjes. Tot en met 2025 werd telkens het hoogste aantal van alle tellingen per jaar genoteerd.
Omdat met deze methode niet het werkelijke aantal kan worden achterhaald – worden telkens dezelfde dieren gevangen of zijn het andere exemplaren? – is men dit jaar gestart met het fotograferen van de buikjes van de kamsalamanders. Net zoals elke vingerafdruk van de mens uniek is, zo is het vlekkenpatroon bij elke kamsalamander verschillend. Om te vermijden dat de fotograaf van dienst zich in de meest oncomfortabele houding moet wringen of dat de salamander te lang moet poseren, is daarvoor zelfs een speciaal toestel ontworpen: de salabufominator. Bij de eerste fuiking in maart werden acht mannetjes gefotografeerd; in april waren dat negen mannetjes, vijf vrouwtjes en één subadult (een salamander waarbij nog niet kan worden gedetermineerd wat het geslacht is). De programma’s om de buikfoto’s te analyseren zijn al ontwikkeld. Het is enkel nog wachten op de analyse van de foto’s om te verifiëren hoeveel unieke kamsalamanders dit jaar werden gefuikt.
Zo zie je maar dat AI ook in poelenonderzoek zijn intrede doet.
