Hoe bekom je een knotboom?

Een knotboom is geen soort op zich, maar het resultaat van een snoeiwijze: het knotten. Je kan van heel wat boomsoorten een knotboom maken door de stam op een bepaalde hoogte af te zagen.

Vaak gebeurt dit op 2 tot 4 meter hoogte. Op de ingekorte stam zal een krans van nieuwe takken groeien, ‘de pruik’. Deze takken worden om de 3 tot 12 jaar tot bijna tegen de stam afgezaagd. We noemen dit ‘afzetten’. Door de vorming van wondweefsel op de snijvlakken ontstaat een bolvormige verdikking op de stam, de ‘knot’. Na elke knotbeurt groeien uit de knot nieuwe takken en zo kan je telkens opnieuw hout oogsten van dezelfde boom.

Wilg en populier zijn courante boomsoorten die in onze regio geknot worden. Maar ook els, es, haagbeuk, veldesdoorn en eik tref je hier in knotvorm aan.

Knotbomen vervulden door de eeuwen heen belangrijke functies in het dagelijkse leven. Ze zorgden voor brandhout en geriefhout, hielpen weilanden draineren, bakenden percelen af of deden dienst als windscherm.

Nu zijn knotbomen vooral nog geliefd omwille van het brandhout dat elke knotbeurt oplevert. Maar ook bij dieren zijn ze geliefd. Insecten, vogels, vleermuizen en kleine marterachtigen vinden er nest- en schuilgelegenheid. De natuurwaarde van knotbomen valt niet te onderschatten.

Het normale onderhoud van een knotboom houdt in dat je om de 3 à 12 jaar alle takken afzaagt tot tegen de knot. De tijd tussen twee knotbeurten, de ‘omlooptijd’, is afhankelijk van de boomsoort en de gewenste dikte van de takken. Hoe dikker de takken op de knot worden, hoe groter de snoeiwonden, waardoor de kans op inrotten en infecties vergroot. Bovendien kunnen de hoge en zware takken uitscheuren. Als vuistregel stellen we voorop dat je de takken niet dikker laat worden dan 10 cm.

Knotten doe je in de winter (november – maart), dus als de boom geen bladeren heeft. Knot niet bij temperaturen van minder dan -5°C. Zo voorkom je vorstschade aan de snoeiwonde. Ontstaan er na een knotbeurt nog scheuten op de stam, verwijder deze dan in de lente of de zomer. Twee jaar na een knotbeurt kan de kroon eventueel ‘gestikt’ of ‘gelicht’ worden. Daarbij worden de nieuwe uitlopers uitgedund tot er 6 à 12 mooie rechte takken overblijven waarin de boom al zijn energie steekt. Deze handeling uitvoeren is evenwel geen must.